Türkiye'de zeytinyağı sektörünün kaderini tayin eden 20 kurum, "Zeytinyağında dökme ve varilli ihracat yasağı hemen kaldırılmalıdır" çağrısında bulunmuştu.
Sektör temsilcilerinin ortak talebi sonucunda Ticaret Bakanlığı 1 Kasım 2024 tarihine kadar 50 bin ton kota verildiğini duyurdu.
1 Ağustos 2023 tarihinden beri 10 aydır devam eden dökme ve varilli zeytinyağında ihracat yasağını kaldırılmasını talep eden kurumlara iyi haber Ticaret Bakanlığı'ndan geldi. Yasak kararı esnetildi. Peki, Bundan sonra ne olacak? Zeytinyağı fiyatlarına nasıl yansıyacak? Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Üyesi Mustafa Kürlek, yeni kararı Ekol TV'ye değerlendirdi.
"YASAK HEM ÇİFTÇİYİ HEM DE İHRACATÇIYI YIPRATTI"
Mustafa Kürlek, 10 aylık süreçte de hem çiftçi hem de ihracatçı dökme olarak gönderemediği için bu süreçte yıprandığını dikkat çekerek "Zeytinyağı ihracatına yasak getirilmişti. 18 litre hariç bunun üzerindeki ambalajlarda zeytinyağının çıkışı yasaklanmıştı. Türkiye2deki zeytinyağı ihracatının büyük bir kısmını oluşturan dökme zeytinyağı ihracatı bu kararla durdurulmuştu. Bundaki amaç "zeytinyağı fiyatları iç pazarda artmasın, daha uygun fiyatlara gerilesin ve zeytinyağı fiyatında belli bir sabitlik oluşsun" şeklindeydi. fakan geçtiğimiz 10 aylık süre boyunca bu yasak yürürlükte kaldı. Bununla birlikte Türkiye genelinde ciddi oranda satılamayan zeytinyağı stoku oluştu. Bu 150 bin tonluk rakamı oluşturuyor. Gerçekten ciddi bir rakam. Şu anda ciddi miktarda zeytinyağı bulunuyor. 10 aylık süreçte de hem çiftçi hem de ihracatçı dökme olarak gönderemediği için bu süreçte yıprandı. Geçtiğimiz hafta Ege İhracatçılar Birliği'nde yapılan toplantıda Ticaret Bakanlığı'ndan bu kararın esnetilmesi ya da tamamen kaldırılması talep edildi. Bakanlık bu kararı alırken bu görüşleri de inceledi. Zeytinyağında aylık 10 bin tonluk, 5 ay için 50 bin tonluk ihracat açılmış oldu." dedi.
"ZEYTİNYAĞINDAKİ VERGİ İHRACATÇIYI ÇIKMAZA SOKUYOR"
İhracatçının önündeki diğer bir engelin de vergiler olduğunu dikkat çeken, Mustafa Kürlek "Burada en önemli nokta zeytinyağı ihracatının dökme olarak yapılabilmesi için hala 200 dolar vergi ödeniyor. Bu uygulama geçtiğimiz temmuz ayında getirilmişti. Şu anda bu kaldırılmış değil. Örneğin 100 ton ürün göndermek isteyen bir zeytinyağı ihracatçısı 20 bin dolarlık vergiyi ödeyip ihracatını yapması gerekiyor. Bu çok ciddi bir rakam. Sektör olarak bunun kaldırılmasını tekrar talep ettik. Ya bu ürünü alırken çiftçiden kesmesi gerekiyor bu rakamı ya da başka türlü fiyat çıkılması mümkün değil. Şu an geldiğimiz durumda, özellikle İtalya, İspanya daha doğrusu zeytin üretisi olan Akdeniz ülkelerinden yüksek oranda rekolte bekleniyor. Bu beklentilerle birlikte zeytinyağı alımı yapmak istemiyorlar. Dolayısıyla geçtiğimiz 10 aylık süreçte satamadığımız için şu anda alıcıların durumları da 'alalım' tarafında değil. Rekor miktarda mahsul görünüyor. Türkiye'de de 450 bin ton üretim bekleniyor. Eğer gerçekleşirse son 20 yılın en yüksek üretimi gerçekleşmiş olacak." diye konuştu.
"ÇİFTÇİ FİYAT ARTAR DİYE ELİNDEKİ ZEYTİNYAĞINI SATMIYOR"
Çiftçi ihracatın açılmasıyla birlikte fiyat artışı beklediğini belirten Kürlek, "İhracatçılar şu anda yağları satmaya çalışıyor. Fakat çiftçi ihracatın açılmasıyla birlikte fiyat artışı bekliyordu. İhracat kapalıyla fiyat 180 liradan 280 liraya kadar çıkmıştı. Şu anda açıldığı için fiyatların daha da artacağını bekliyorlar, bundan dolayı da zeytinyağlarını hala satmıyorlar. Bunun yanında gerçek olan bir şey var. Yeni mahsul geliyor. Önümüzdeki 2 aylık süreçte çiftçiler bu mahsüllerini satmazsa, yeni gelecek olan mahsul ile sektör olarak ciddi fiyat düşüşleri bekliyoruz. Şu anda İspanya'da zeytinyağının fiyatı 8-9 euro seviyesinde. Biz bunun eylül ekim aylarında 4.5 euroya kadar geri gelebileceğini düşünüyoruz. Bu sebepten çiftçimizin bunu değerlendirip hareket etmesi gerektiğini düşünüyoruz." ifadelerini kullandı.
VATANDAŞIN CEBİNE YANSIYACAK, ÇİFTÇİ MAĞDUR OLACAK
Zeytinyağı fiyatları ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Kürlek, "Şu anda bir çok ürünümüz ihraç ediliyor. Zeytinyağının fiyatını İspanya belirliyor. Orda fiyat nyse Türkiye'de de böyle şekilleniyor. İç pazarda zeytinyağının fiyatı belirlemek mümkün olmuyor. İhracatı gerileyince İspanya'da yağ fiyatları da artmıştı. Bu sene de üretim artacağı için fiyatlar da gerileyecek. Fiyat değişimlerinde ihracat esnekliği rol oynamadı. 10 aydır kapalı olduğu için yağ alım satımı yapılamadı. Fiyatlar 175 liraya kadar gerileyebilir."" dedi.
ZEYTİNYAĞI İHRACATINDA NE OLMUŞTU?
Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatı son 3 yılda 4 kez yasaklama ve fonla karşı karşıya kalmıştı. Bunun üzerine zeytinyağı sektörünün kaderini tayin eden 20 kurum 24 Mayıs 2024 tarihinde kamuoyuna, “Zeytinyağında dökme ve varilli ihracat yasağı hemen kaldırılmalıdır” başlıklı bir bildiri yayınlamışlardı. Bildiride, sektörün 2024/25 sezonuna 200 bin ton stokla gireceği, 50 bin ton Afrin zeytinyağı ve beklenen 400 bin tonun üstündeki rekolteyle 2024- 25 sezonunda 650 bin ton zeytinyağı varlığıyla karşı karşıya kalacağının altı çizilerek, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatı kısıtlamasının kaldırılması istenmişti.
