Türkiye’de meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki asrın felaketi, binlerce kişinin hayatına kaybetmesine neden oldu. 11 ili etkileyen ve dünyayı ayağa kaldıran bu depreme ilişkin veriler, İranlı bilim insanları tarafından iki yıl sonra incelendi.
Depremi erkenden bildirmek için erken uyarı sistemlerini geliştirme çalışmalarını sürdüren bilim insanları, Türkiye’deki depremin, Çin ve Avrupa’dan sağlanan uydu verilerini inceleyerek 19 gün öncesinden bazı hareketliliklerin meydana geldiğini tespit etti.
UYDU VERİLERİ, DEPREMİN ERKENDEN TESPİT EDİLMESİNİ SAĞLAYABİLİR
İran'ın Tahran Üniversitesi'nde uzaktan algılama alanında doçent olan Dr. Mehdi Akhoondzadeh, 2023 yılında Türkiye-Suriye sınırında meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki depremin ardından, çalışan uyduların olayı önceden fark edip etmediğini denetledi.
Çin'in Zhangheng 1, NASA'nın Aqua ve Aura uyduları ile Avrupa Uzay Ajansı'nın üç uydulu Swarm misyonundan veri toplayan Mehdi Akhoondzadeh, elde ettiği verileri ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'nun (USGS) deprem verileriyle karşılaştırdı.
Akhoondzadeh'in buradaki amacı, Dünya'nın depremden önce herhangi bir uyarı işareti verip vermediğini görmekti ve son çalışmalar da bunun mümkün olabileceğini ortaya koyuyor.
UYARI İŞARETLERİ ÇOK FAZLAYDI
Journal of Applied Geodesy'de yayınlanan bir makaleye göre, deprem öncesi uyarı işaretleri normalden çok daha fazla kaydedildi. Akhoondzadah'ın en ilginç bulgusu ise, Türkiye-Suriye depreminin meydana gelmesinden 19 ila 12 gün önce Dünya'nın litosferindeki (gezegenin kabuğu ve üst mantonun en üst katmanı) sıcaklıkta artış görülmesi.
Bundan sadece birkaç gün sonra, Dünya yaklaşık beş gün süren su buharı, metan, ozon, karbon monoksit ve aerosol optik derinlik (AOD) anomalileri göstermeye başladı. Ayrıca iyoosferik değişikliklerin ortaya çıkması ise en uzun süreyi aldı. Bu olaylardan bazısı beş gün önce ortaya çıkarken, iyonosferin elektron yoğunluğu ve elektron sıcaklığı gibi en net sinyaller ise depremden bir gün öncesine kadar tespit edilemedi.
Araştırmaya ilişkin yorumda bulunan Dr. Akhoondzadah, bu verilerle litosferik-atmosferik-iyonosferik eşleşmenin ya da LAIC'in erken deprem tespitinin sırrı olabileceğini söyledi.
Ancak yine de LAIC’in güvenilir bir deprem uyarı mekanizması olarak kabul edilmesi için henüz elde kesin bir şey yok. Dolayısıyla daha fazla depremin incelenmesiyle kesin bir sonuca ulaşılabilir.
Kaynak: degruyter
